www.beyazdolgular.com

Muayenehane pratiğinde başarılı kompozit restorasyonların yapılabilmesi için hem bilgi açısından, hem klinik uygulamalar açısından dikkate alınması gerekli olan konu başlıkları bulunmaktadır. Bunların yanında kompozit çalışmalar yapılırken bütün çalışma aşamalarının hafife alınmayacak kadar dikkatli yapılması gerekmektedir. Herhangi bir adımda eksiklik ya da yanlışlık yapıldığında çalışmanın toplam başarısı hemen düşecektir. Başarısızlıkların ortaya çıkmaması için nelere dikkat edileceğinin cevabı çok karmaşık değildir. Başarılı kompozit çalışmalar yapabilmek için Diş Hekimliği Bilim Dalı kurallarına ve Üretici firmaların ürün kullanım kurallarına uyulması yeterlidir.

1 - Diş Hekimliği Bilim Dalı kuralları

Meslektaşlarımızın yaptıkları tedaviler sırasında Diş Hekimliği Bilim Dalı kurallarına uygun olarak çalışmaktadırlar. Bu kurallar içerisinde bir kompozit çalışma öncesinde ve sırasında dikkate alınması gereken bazı konuları bir kez daha belirtmeye çalışalım.

TÜRBİN  KULLANIMI  

Turbinlerin çalışmaları sırasındaki devir/dakika rakamları, üretici firmaların ilan ettiği rakamlara uygun olarak ayarlanmalıdır. Hava  üreten kompresörlerin gücü, deposundaki hava basıncı, depodaki havayı unite getiren boruların uzunluğu ve çapı gibi faktörler unitin üzerindeki hava regülatorüne ve başlık çıkışlarına gelen havayı değiştirebilmektedir. Hava basıncının ayarı ve turbinlerin çalışma sırasındaki devir/dakika rakamları aşırı iniş cıkışlar göstermeden istenen ve ayarlanan rakamlarda kalmalıdırlar. Bu rakamlar önemlidir. Çünkü üretici bir firma dişhekimlerinin kullanımına sunduğu bir tirbünün, dişe zarar vermeden hangi koşullarda en üst seviyede verimli  çalışabileceğini kullanım klavuzlarında ilan etmektedir. Örneğin bir türbinin dakika/devir sayısı düşecek olursa turbindeki frezin çürüğü  temizlemesi zorlaşacak ve çürük temizlenme süresi uzayacaktır. Devri düşmüş olan bir turbindeki frez, çürük temizleme işlemi  yapmadan ya da sınırlı temizleme yaparak dişe boşuna sürtünecektir. Eğer türbinin devir dakika sayısı istenen ayarlardan yüksek  olacak olursa bu kez frezdeki salınım artabilecek ve vibrasyon çoğalacaktır. Çok yüksek devirli bir turbinde frez kontrolü   zorlaşacağından çürük temizleme sırasın-da dişlerde travmalar ve istenmedik miktarlarda temas ve aşınmalar olabilecektir.

Diş Hekiminin  kullanımı sırasında tirbünlerin mekanik bölümleri sağlam, her zaman iyi temizlenmiş, yağlanmış ve steril olmalıdır. Koşulların iyi ayarlandığı bir çalışma ortamında, çürük temizlenmesi ya da bir yüzey hazırlığı sırasında tirbün kullanımına bağlı olarak oluşabilecek kabul edilebilir, normal sınırlardaki, zorunlu bilimsel travmanın neden olacağı ağrı ve hassasiyetler geçici özelliklerdedir. Klinik olarak değerlendirme  konusu yapılmaz. Ama rulmanları eskimiş, iyi temizlenmemiş ve yağlanmamış bir turbin  kullanımı nedeniyle oluşabilecek salınım ya da vibrasyonun neden olabileceği fazladan  travmalar, dolgu yapıldıktan sonra ağrı ve hassasiyetlere neden olabilecektir.

FREZLERİN  KULLANIMI

Frezler yeni ve kaliteli olmalıdır. Bir nedenle salınım yapmamalıdır. Böylece en  kısa sürede ve travma oluşturmadan başarılı bir şekilde kavite ya da yüzey hazırlıkları yapılabilecektir. Kolay aşınan kalitesiz frezlerin ya da çok kullanılmaktan aşınmış frezlerin çürük temizleme  ya da diş aşındırma kalitesi düşük olacaktır . Bunun yanında temizleme süresi uzayacak venormalden fazla sürtünme  oluşturacaklardır. Bu sırada oluşabilecek vibrasyon ve ısı daha fazla olabilecektir.
Ayarları iyi yapılmış bir tirbün ve yeni bir frezle çalışırken, sürtünme nedeniyle tirbünün dönüş hızının azalmaması gerekmektedir. Her dokunuşta  minimum travma ve maksimum temizleme yapabilmesi için frezin dişe dokunuşları kısa kısa, zarif ve atravmatik olmalıdır. Frezin çok bastırılması durumunda tirbün dönüş hızı düşeceğinden temizleme kalitesi azalacak, temizleme süresi uzayacak ve frez dişe  boşuna sürtünecektir. Bu da fazladan travmaya neden olacağından restorasyon sonrası ağrı ve hassasiyetlere yol açabilecektir.

SU  KULLANIMI

Unite gelen su yolları belli periyotlarla kontrol edilmelidir. Su borularında ve bağlantı noktalarında mikrobik bir yerleşme ve üreme varsa  temizlenmelidir. Unitte, bardak doldurma borusundaki, hava-su spreyindeki ve tirbün çıkışlarındaki suyun sıcaklığı vücut sıcaklığına yakın olmalıdır.  Bilindiği gibi dişe temas eden su soğuk olacak olursa, pulpada fazladan vazokonstrüksiyonlara neden olabilecektir. Bunun sonunda da  kompozit restorasyon yapılan dişlerde hyperemik tablolar ortaya çıkabilecektir. Eğer çalışma sırasında tirbünden gelen su, hava-su spreyindeki su ve hatta ağız çalkalama suyu soğuk olacak olursa ve dişe uzun süre temas edecek olursa pulpa bu soğuk travmasından olumsuz etkilenebilecektir ve bir kompozit çalışması sonrasında ağrı ve hassasiyetler görülebilecektir. Hatta soğuk  suyun dişe temas ediş şekline, sıklığına ve süresine göre pulpadaki hyperemik tablolar daha büyük olabilecektir.

HAVA  KULLANIMI
 

Bir restorasyon çalışması sırasında dişin kurulanması amacıyla dişe ve kaviteye gereksiz sıklıkta ve uzun sürelerde hava uygulanmasından kaçınılmalıdır. Fazladan sıkılan hava dişi çok soğutup pulpada vazo-konstrüksiyona ve bağlı olarak doku beslenmesinde bozulmalara neden olabileceğinden çalışması sonrasında dişte hyperemik tablolarda görülen ağrı ve hassasiyetler  olabilecektir.  
Kompoziti yerleştirmeden önceki kavite ya da yüzeyin kurulanması sırasında, normal bir basınçta ve normal bir sürede hafifçe hava uygulanmalıdır. Gereğinden kuvvetli ve uzun sürelerde aşırı hava kurutması yapılacak olursa diş fazladan soğuyacak ve pulpa üzerinde soğuk travması oluşacaktır. Bunun yanında dentin tübüllerinde sıvılar buharlaşacağından tubuler yapıdaki kollagenler çökecek, tubuler sıvı basıncında  azalmalar olacak ve pulpadan perifere doğru tübüler sıvı hareketi çoğalacak ve sıvı hareketinin süresi artacaktır. Bu gibi olumsuz gelişmelere bağlı olarak amalgam dolgu da yapılmış olsa, kompozit dolgu da yapılmış olsa, çalışma sonrasında yine ağrı ve hassasiyetler oluşabilecektir.
Kompresor deposundan hava-su spreye gelen hava temiz ve kuru olmalıdır. Eğer bu hava yağ, toz gibi kirlilikler taşıyacak olursa dişi  ve kaviteyi kurulama sırasında hava sprey ile etching yapılmış ya  da bonding sürülmüş yüzeyler kirleneceğinden kompozit materyalin  dişe ya da birbirine tutunma kalitesi düşecektir. Bu da ilerde hyperemik tablolara, kenar sızıntılarına ve hatta kompozit restorasyonun düşmesine yol açabilecektir.

LOKAL  ANESTEZİ   KULLANIMI

Dişlerdeki çürüklerin temizlenmesi, preparasyon yapılması ya da yüzey hazırlıkları sırasında ağrılar duyulabileceğinden, uyuşturarak  ağrıları önlemek düşüncesiyle dişlere lokal anesteziler yapılabilmektedir. Uygun özellikteki lokal anesteziler, dişte ağrı ve hassasiyetlere yol açmayacaktır. Ama bazı enjeksiyon uygulamaları var ki bunlar  çalışmaların sonrasında dişlerde ağrı ve  hassasiyetlere neden olabilmektedir. Bunları açıklayacak olursak;

a) Enjeksiyon sırasında iğne ucu dişetinde travma yaratmamalıdır. Örneğin bir inflitratif anestezi sırasında iğne ucunun yaptığı doğal ve  zorunlu travma, dental sınırların dışına taşacak olursa, dişe bir kompozit restorasyon yapılsın yapılmasın anestezi sonrasındaki bir kaç  gün içinde çiğneme sırasında dişin üzerine güvenle basma duygusu kaybolabilecek hatta dişte ağrı hissedilebilecektir.
b) Enjeksiyon sırasında, anestezik solusyon ani ve yüksek basınçta verilmemelidir. Ani ve yüksek basınç dişeti dokusunda travma yaratacağından, anestezi  yapılan bölgedeki dokularda ödem oluşabilecektir. Bu durumda restorasyon çalışması sonrasındaki bir kaç gün içersinde yine çiğneme  sırasında dişin üzerine güvenle basma duygusu kaybolabilecektir.
c) Lokal anestezik solusyon vazokonstruktor madde içeriyorsa ve anestezi için yeterli olan dozun çok aşılması durumunda, fazladan vazokonstriksiyon olacağından o bölgedeki kanlanma azalacak ve doku beslenmesi bozulacaktır. Bunun sonucunda da  anestezi yapılan  bölgedeki ödem ve ağrılar olabileceğinden anestezi yapılan diş, bu ödemler geçinceye kadar çiğneme sırasında ağrıyabilecektir.  Pulpada ise kanlanmanın azalması sonucunda reversible ya da irreversible hyperemiler ve hatta nekrozlar bile görülebilecektir. Bunların  sonucunda daha sonra restorasyon yapılan dişte çeşitli ağrı ve hassasiyet tabloları olabilecektir.
d) Anestezik solusyon vücut sıcaklığına yakın olmalıdır.  Ampul ya da karpuller buzdolabınde saklanıyorsa bir çalışma öncesinde vucut  sıcaklığına yakın hale getirilmelidir. Soğuk  nestezik solusyonlar daha enjeksiyon sırasında ağrı yapacağı gibi, periodontal dokularda  travmaya ve fazladan vazokonstriksiyonlara neden olabileceğinden, anestezi yapılan bölgede ve pulpada kanlanmalar azalacak ve bağlı  olarak hyperemik tablolar oluşabilecektir. Çalışma sonrasında da  restorasyon yapılmış dişlerde ağrı ve hassasiyetler görülebilecektir.

*Lokal anestezi uygulamalarında görülebilecek bu gibi travmalara bağlı olarak dişlerde ortaya çıkabilecek ağrı ve hassasiyetlerle, kom-pozit restorasyonların yapılmasından sonraki günlerde olabilecek ağrı ve hassasiyetler, hastalarımız ve Dişhekimleri tarafından değerlendirilirken birbirine karıştırılabileceğinden ayırt edilmesi zorlaşabilecektir.

2- Üretici Firmanın Ürün Kullanım Kuralları

Her üretici firma kendi formülleri ile kompozitler üretmektedir. Yaptıkları AR-GE çalışmaları sonucunda, ürünlerinden elde edilecek verimlerin en üst seviyedeki gerçekleşip gerçekleşmediğinden emin olduktan sonra ürünlerini pazara sürmektedirler. Üretici firmalar ürünlerini pazara sürerken, kullanıcı durumundaki Diş Hekimlerinin bu kompozit ürünlerini doğru olarak kullanmalarını ve başarılı kompozit tedaviler yapabilmelerini ummaktadırlar. Kendi ürünlerinin kullanılmasıyla ortaya çıkacak sonuçların başarılı olması üretici firmalar için önemli olduğundan ürettikleri kompozit ürünlerin doğru olarak kullanılmasında yardımcı olacak kullanım kurallarını ürünlerinin yanına koymaktadırlar. Restorasyon çalışmaları sırasında tercih edilen kompozit materyaller üretici firmanın ilan ettiği kurallara uyulmadan kullanılacak olursa, mükemmel üretilmiş bir kompozit olsa bile firmanın, Diş Hekiminin ve hastalarımızın beklediği başarılı sonuçlar elde edilemeyecektir.

Üretici firmaların AR-GE aşamalarında belirlediği kompozit kullanım kuralları muayenehane pratiğinde çok önemlidir. Örnekler verecek olursak, üretici firma kompozit ürünü buzdolabında saklayınız diyorsa o ürün buzdolabında saklanmalıdır. Kaviteye ya da hazırlanan diş yüzeyinen bondingi 10 saniyede sürün diyorsa bu süreye uyulmalıdır. Bondingi sürmek için bir fırça öneriyorsa o fırça kullanılmalıdır. Hava ile inceltme işlemi 10 saniye yapılmalıdır diyorsa, bonding 10 saniyede inceltilmelidir. Bonding 10 saniyede, kompozit 20 saniyede ışınlanacak diyorsa, sürelere dikkat edilmelidir. Bu işlemlerdeki sürenin neden önemli olduğu ile ilgili açıklamaları bonding ve kompozit  kullanımı bölümlerinde bulabilirsiniz.

Bu gibi kurallara uyulmadığında kullanılan kompozitler mükemmel bir ürünler olsa bile firmaların ilan ettiği şekilde dişe bağlanamayacak ve  hastalarımızın kullanımları sırasında yapılan kompozit restorasyonlarda düşmeler, kırılmalar olabilecek ya da ağrı ve hasssasiyetler görülebilecektir.

Bu genel yaklaşımların yanında Web Sayfalarımızdaki klinik uygulama açıklamaları Meslektaşlarımızın başarılı kompozit restorasyonlar yapmalarına yardımcı olacaklardır.